Falszywy swit Urojenia globalnego kapitalizmu

Falszywy swit poswiecony jest przede wszystkim krytyce ideologii wolnego rynku, ktora Gray uwaza, obok socjalizmu i komunizmu, za dziedzictwo oswiecenia i jego wiary w istnienie jakichs zelaznych praw, kierujacych rzeczywistoscia spoleczna. Zdaniem autora ideologia wolnego rynku, cechujaca sie kultem pracy, ekonomicznego wzrostu i nieograniczonej konsumpcji, ma w istocie taki sam, skrajnie materialistyczny charakter, jak opozycyjny wobec niej socjalizm. W rezultacie ideologia ta zamiast wspierac wolnosc, niszczy ja, podobnie jak inne wartosci, ktore leza u jej podstaw. Nie powinno to jednak dziwic, jesli zdamy sobie sprawe, ze globalne spoleczenstwo wolnorynkowe, sterowane jakas "niewidzialna reka", jest taka sama utopia jak globalny komunizm oparty na centralnym planowaniu. Lekarstwem na socjalizm nie jest liberalizm, podobnie jak lekarstwem na liberalizm nie jest socjalizm: jesli potrzebujemy jakiegos lekarstwa, to powinien byc to srodek uwalniajacy nas od chorobliwego uzaleznienia od mitow oswiecenia. John Gray (ur. 1948), w latach 80. ideowy przywodca brytyjskiej Nowej Prawicy, krzewiciel idei Hayeka, entuzjasta rzadow Margaret Thatcher i autor klasycznych prac na temat liberalizmu. Z czasem stal sie jednym z jego najbardziej oryginalnych krytykow. Obecne poglady Graya lokuja sie poza tradycyjna lewica i prawica, a on sam, jako nieprzejednany krytyk oswiecenia i wywodzacej sie z niego mitologii postepu, pod wieloma wzgledami zbliza sie do mysli konserwatywnej. W Polsce ukazaly sie takie ksiazki Graya, jak: Dwie twarze liberalizmu; Al-Kaida i korzenie nowoczesnosci oraz Czarna msza: apokaliptyczna religia i smierc utopii. Jesli jedna z oznak utopistycznej natury globalnego wolnego rynku byly nierealistyczne zalozenia dotyczace ludzkiej wiedzy, inna bylo ignorowanie wladzy i konfliktu. Rynki to nie maszyny, ktore raz wprawione w ruch dzialaja po wieki. Sa instytucjami, ktore przejawiaja wszystkie wady swoich tworcow i konflikty pomiedzy nimi. Nie tylko sa podatne na cykle koniunkturalne, lecz odzwierciedlaja sprzeczne cele i wartosci ludzi, ktorzy ich uzywaja. Zas ponad wszystko systemy rynkowe sa nie bardziej trwale niz wladza, na ktorej sie opieraja. Sklonnosc do wymiany dobr i uslug - czy, jak nazwal to Adam Smith, do wymiany i handlu - wydaje sie niemal powszechna. Wymiana rynkowa istnieje zarowno w obozach koncentracyjnych, jak i w centrach handlowych. Jednak wysoko rozwiniete instytucje rynkowe istnieja jedynie wtedy, kiedy chronione sa prawa wlasnosci, a kontrakty sa dotrzymywane, a to zapewnic moze jedynie panstwo. Kiedy upadaja rzady i panstwa, to samo dzieje sie z systemami rynkowymi, ktore byly przez nie nadzorowane i podtrzymywane. (z Przedmowy)